Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύτηκε στο 5ο τεύχος του αμερικάνικου κομμουνιστικού περιοδικού Intransigence.

Μιλήστε μ’ αρκετούς ανθρώπους που αυτοαποκαλούνται κομμουνιστές, και θ’ ακούσεται κάποιον να προτείνει την ενότητα μεταξύ της αριστεράς. Το επιχείρημα συνήθως είναι ότι οποιαδήποτε κίνηση προς τ’ αριστερά είναι βοηθητική, κι ότι η ενότητα δράσης απ’ το σύνολο της αριστεράς θα διευκολύνει την άνοδο του κομμουνισμού. Θα πουν πράγματα όπως «αν μπορούσαμε απλώς να σταματήσουμε να τσακωνόμαστε μεταξύ μας για ένα λεπτό και να ενωθούμε ενάντια στον καπιταλισμό, θα τα καταφέρναμε». Το επιχείρημα αυτό στην πραγματικότητα δεν έχει λογική, όμως είναι αρκετά δημοφιλές.

Πάντα υπάρχουν κάποιοι που τραγουδούν τους ύμνους της αριστερής ενότητας. Συνήθως έχουν μεγάλη σύγχυση αναφορικά με την πολιτική. Είτε αυτό, είτε έχουν χάλια πολιτική. Κι ενώ δεν υπάρχει τίποτα κακό στην ενότητα, υπάρχουν κάτι κακό με την αριστερά.

Ίσως φαίνεται παράξενο να λέει κάτι τέτοιο ένας κομμουνιστής. Οι κομμουνιστές δεν αποτελούν κομμάτι της αριστεράς; Όχι; Τότε τι είναι η αριστερά; Συγκεκριμένα, είναι «η αριστερά» τίνος;

Η αριστερά

Στην πολιτική, ως «αριστερά» αναφέρονταν αρχικά οι υποστηρικτές της Γαλλικής Επανάστασης στην Εθνοσυνέλευση. Κάθονταν από κοινού στ’ αριστερά του προέδρου, ενώ οι μοναρχικοί κάθονταν στα δεξιά. Έτσι, εκείνη την εποχή, η αριστερά αποτελούνταν από φιλελεύθερους και τους συμμάχους τους στην κυβέρνηση. Ήθελαν ν’ αλλάξουν την πολιτική της κυβέρνησης ώστε η τελευταία να πάψει να ευνοεί υπέρμετρα τα πλουσιότερα κι ισχυρότερα μέλη της κοινωνίας. Μ’ αυτόν τον τρόπο, η αριστερά έχει παραμείνει κατά πολύ το ίδιο.

Στην πολιτική, το φάσμα αριστερά-δεξιά ακόμη περιγράφει το ίδιο είδος διαφορών στην πολιτική. Η αριστερά θέλει περισσότερη κυβερνητική παρέμβαση στην οικονομία, στοχεύοντας να κάνει τον καπιταλισμό περισσότερο αποδεκτό για τους φτωχούς και καταπιεσμένους ανθρώπους. Αυτό συνήθως παίρνει την μορφή διάφορων κρατικών κοινωνικών προγραμμάτων. Μερικές φορές, περιλαμβάνει την κρατική ιδιοκτησία ορισμένων βιομηχανιών. Άλλες φορές, οι αριστεροί θέλουν η κυβέρνηση να διευκολύνει την εργατική ιδιοκτησία των επιχειρήσεων. Εν πάση περιπτώσει, η αριστερά θέλει το κράτος να βοηθήσει τις χαμηλότερες τάξεις της κοινωνίας να λάβουν το δίκαιο μερίδιό τους.

Απ’ την άλλη, η δεξιά θέλει το κράτος να καταστήσει την άρχουσα τάξη ικανή να εδραιώσει καλύτερα τον πλούτο και την εξουσία της. Αυτό γενικά γίνεται μειώνοντας την κυβερνητική παρέμβαση στην οικονομία. Οπότε, λιγότερα κοινωνικά προγράμματα, λιγότερες ρυθμίσεις για τις επιχειρήσεις, χαμηλότεροι φόροι, κλπ.

Οι κομμουνιστές δεν αποδέχονται κανένα εξ αυτών των συνόλων των στόχων. Η δεξιά θέλει να κάνει το κράτος καλύτερο για τις επιχειρήσεις. Η αριστερά θέλει να κάνει το κράτος πιο ευγενικό προς τους απλούς ανθρώπους. Οι κομμουνιστές θέλουν να συνθλίψουν το κράτος σε χίλια κομμάτια. Κι όχι μόνο ένα κράτος, μα όλα τα κράτη, ώστε να μπορέσει να εγκαθιδρυθεί μια παγκόσμια, ακρατική, αταξική κοινωνία.

Αριστερή ενότητα

Οι υποστηρικτές της αριστερής ενότητας δεν λένε πάντα σε τι συνίσταται αυτή η ενότητα. Πιθανότατα θέλουν να εργαστούμε όλοι μας προς τον ίδιο στόχο, ακόμη κι αν έχουμε θεωρητικές διαφωνίες. Όμως, αυτό μας οδηγεί στο πρώτο πρόβλημα: δεν έχουμε τον ίδιο στόχο. Εμείς θέλουμε να καταργήσουμε τον καπιταλισμό. Αυτοί θέλουν να τον κάνουν ευγενέστερο. Πρόκειται για ασυμβίβαστους στόχους. Ο ένας στόχος έρχεται σ’ αντίφαση με τον άλλον. Κι αντιστοίχως διαφέρουν οι στρατηγικές μας για την επίτευξη των στόχων αυτών.

Τώρα, σ’ αυτό το σημείο, πάντα κάποιος υποδεικνύει ότι υπάρχουν περιπτώσεις που οι βραχυπρόθεσμοι στόχοι μας συμπίπτουν κατά κάποιον τρόπο. Ίσως στηρίζουμε κι οι δύο την ίδια ομάδα απεργών. Ή ίσως αντιτιθόμαστε κι οι δύο στον ίδιο ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Όμως, αν αυτό υποτίθεται ότι δικαιολογεί την ένωσή μας με την αριστερά, τότε τι συμβαίνει όταν οι βραχυπρόθεσμοι στόχοι μας αλληλεπικαλύπτονται με κάποιους απ’ τη δεξιά;

Στη τελική, υπάρχουν συντηρητικά συνδικάτα. Σε μερικές περιπτώσεις υποστηρίζουν απεργούς. Θα πρέπει να ενωθούμε με τη δεξιά όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο; Αν όχι, τότε γιατί να ενωθούμε με την αριστερά απλώς και μόνο επειδή υπάρχει κάποια αλληλεπικάλυψη μαζί της; Δεν υπάρχει τίποτα το ιδιαίτερο με την αριστερά. Αν το δωμάτιο περικυκλωνόταν από φλόγες, θα «ενωνώμουν» σχεδόν με οποιονδήποτε για να τη σβήσω. Όμως, η αριστερή ενότητα υποτίθεται ότι βασίζεται σε κάποια ειδική συγγένεια μεταξύ των κομμουνιστών και των αριστερών. Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει καμία τέτοια συγγένεια.

Οπότε, αν δεν προσπαθούμε να φτάσουμε στον ίδιο στόχο, αν δεν χρησιμοποιούμε τις ίδιες στρατηγικές, πως ενωνώμαστε; Η ενότητα δράσης προϋποθέτει κάποιον βαθμό θεωρητικής ενότητας. Επειδή δεν μπορούμε να κάνουμε ταυτόχρονα δύο πράγματα που είναι αλληλοαποκλειώμενα, πρέπει να επιλέξουμε έναν στόχο και μια στρατηγική που θα μας οδηγήσει στον στόχο αυτόν.

Η μετατόπιση της κρατικής πολιτικής προς τ’ αριστερά δεν θα κάνει ευκολότερη την επίτευξη του κομμουνισμού. Οι αριστεροί έχουν αποδειχθεί εξίσου πρόθυμοι κι ικανοί με τη δεξιά στο να τσακίζουν σοσιαλιστικές επαναστάσεις. Ένα απ’ τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα αυτού υπήρξε η κατάπνιξη της Εξέγερσης των Σπαρτακιστών.

Το 1919 στο Βερολίνο, μια κυβέρνηση ηγούμενη από αυτοαποκαλούμενος σοσιαλδημοκράτες ήρθε αντιμέτωπη με μια απόπειρα σοσιαλιστικής επανάστασης. Αντί να τη βοηθήσουν, την έπνιξαν στο αίμα. Οποιοσδήποτε μιλάει σοβαρά για επανάσταση πρέπει πάντα να θυμάται ότι το να ενισχύεις τους εχθρούς σου δεν αποτελεί μια καλή στρατηγική. Κι η αριστερά αποτελεί σίγουρα έναν εχθρό του κομμουνισμού.

Όταν κάποιος ζητά την αριστερή ενότητα, είναι συνήθως επειδή θέλει να εργαστείς μαζί του για την επίτευξη του δικού του στόχου και χρησιμοποιώντας τη δική του στρατηγική, μολονότι διαφωνείς. Προφανώς και δεν θέλει να εργαστεί προς τον δικό σου στόχο εις βάρος του δικού του.

Αυτό όμως εγείρει ένα αρκετά σημαντικό ερώτημα: γιατί να θέλεις να κάνεις κάτι τέτοιο για τους αριστερούς; Δεν υπάρχει κανένας απολύτως σοβαρός λόγος να καθυποτάξεις τον στόχο σου στον δικό τους. Σίγουρα όχι αν θέλεις πράγματι να επιτύχεις τον στόχο σου.

Φυσικά, αν το πεις αυτό, οι αριστεροί θα πάθουν κρίση. Θα σε κατηγορήσουν για «πολιτική καθαρότητα», «σεχταρισμό» ή κάποιον άλλον μαλακισμένο όρο για το γεγονός πως έχεις αρχές. Το να κατηγορείς τους άλλους για θεωρητική καθαρότητα αποτελεί μια πατροπαράδοτη παράδοση της αριστεράς. Κι ενώ δεν συμφωνώ με τη τακτική αυτή, πρέπει να παραδεχτώ ότι κάποιοι βαδίσαν πολλά χιλιόμετρα μ’ αυτή. Πρόκειται στην πραγματικότητα για μια πολύ έξυπνη τακτική αν η θεωρία σου είναι διάτρητη.

Κομμουνισμός

Οπότε, με ποιον θα πρέπει να ενωθούμε αν όχι με την αριστερά; Για ν’ απαντήσουμε, θα μας βοηθήσει να δούμε τις κύριες διαφορές μεταξύ των κομμουνιστών και των αριστερών. Εμείς θεωρούμε ότι, αφού ο καπιταλισμός έχει παρακμάσει, η αστική τάξη είναι αντιδραστική στον πυρήνα της. Η εργατική τάξη δεν έχει τίποτα να κερδίσει συμμαχώντας με κάποια φραξιά της αστικής τάξης.

Κανένας πολιτικός δεν μπορεί να διορθώσει τα προβλήματά μας. Το ίδιο και καμία καινοτόμα επιχείρηση διοικούμενη από κάποιον τρέντυ διευθύνων σύμβουλο. Τα καπιταλιστικά κράτη, όσο αριστερά ή δεξιά κι αν είναι, αποτελούν εχθρούς των εργατών.

Υπάρχουν άνθρωποι που μοιράζονται αυτή τη θέση, αλλά δεν αποτελούν κομμάτι της αριστεράς. Ούτε και της δεξιάς. Είναι άνθρωποι της εργατικής τάξης που δεν ψηφίζουν ποτέ, επειδή έχουν μια ενστικτώδη διαίσθηση ότι όποιος κι αν εκλεγεί τελικά θα τους τσακίσει.

Πολιτικά, οι άνθρωποι αυτοί είναι που βρίσκονται κοντά μας και που αποτελούν την μεγαλύτερή μας ελπίδα. Είναι ισχυρότεροι, αριθμητικά περισσότεροι και με περισσότερες αρχές απ’ τους αριστερούς. Και σ’ αντίθεση με τους αριστερούς, δεν χρειάζεται να τους πείσουμε ότι το νέο, «προοδευτικό», κοκορόμυαλο σχέδιο του πολιτικού που έγινε της μόδας αυτή την εβδομάδα δεν δουλεύει. Οι άνθρωποι αυτοί ήδη γνωρίζουν ότι πρόκειται για μαλακίες. Κι έχουν δίκιο.

Οι αριστεροί συχνά παίρνουν θέσεις για διάφορα ζητήματα που έχουν μια επιφανειακή ομοιότητα με τις δικές μας. Πρέπει όμως να θυμόμαστε σε ποια πλευρά βρίσκονται. Πρέπει ν’ αντισταθούμε στον πειρασμό να κατευθύνουμε τις δυνάμεις μας προς το να κερδίσουμε με το μέρος μας τους αριστερούς. Η κύρια εστίασή μας θα πρέπει να είναι να οργανώσουμε τους εργάτες εκείνους που ήδη αποδέχονται την αρχή που μας διακρίνει απ’ την αριστερά: ότι η αστική τάξη, σ’ όλες τις μορφές της, αποτελεί έναν αδιάλλακτο εχθρό των εργατών, και πρέπει να την αντιμετωπίζουμε ως τέτοιον χωρίς καμία εξαίρεση.

Ο ιδεατός όρος για τη σοσιαλιστική επανάσταση δεν είναι η αριστερή ενότητα. Είναι η αριστερά να έχει υποβαθμιστεί σε σιγοκαιόμενα συντρίμμια. Δυστυχώς, ίσως χρειαστεί κάποιος καιρός μέχρι να συμβεί αυτό. Στο μεταξύ όμως, πρέπει τουλάχιστον ν’ αποφεύγουμε να ενισχύουμε τους εχθρούς μας. Και θα πρέπει να οικοδομήσουμε τη δική μας δύναμη οργανώνοντας ανθρώπους που καταλαβαίνουν ποιος είναι ο εχθρός.