Το παρακάτω άρθρο του David Broder δημοσιεύτηκε στο αμερικανικό περιοδικό Jacobin στις 12 Μαρτίου 2020. Δέκα ημέρες αργότερα που το μεταφράσαμε και το δημοσιεύουμε, η ιταλική κυβέρνηση ύστερα από την πίεση των απεργών (και των νεκρών), προέβη σε παύση λειτουργίας όλων των εργασιών που δεν κρίνονται ως ζωτικής σημασίας.

«Δεν είμαστε κρέας για κανόνια», ήταν ο τίτλος της εφημερίδας La Repubblica, μεταδίδοντας τα σχόλια των Ιταλών εργατών που αρνούνται να παραστούν στις βάρδιές τους για όσο διαρκεί η πανδημία του κορωνοϊού. Δεν πρόκεται γι’ αυτό το είδος απεργιών που οι εργάτες συγκεντρώνονται με πλακάτ στις πύλες του εργοστασίου. Οι άνθρωποι φοβούνται – και θέλουν η κυβέρνηση να παρέμβει.

Η Ιταλία αποτελεί την ευρωπαϊκή χώρα που έχει πληγεί περισσότερο απ’ τον κορωνοϊό, πλησιάζοντας τους 1.000 θανάτους τη στιγμή που γράφεται το παρόν άρθρο. Όμως, η κυβέρνηση, παρότι ξεκίνησε να εφαρμόζει περαιτέρω περιορισμούς στις μετακινήσεις αυτό το Σαββατοκύριακο, επιτρέπει εξαιρέσεις για «λόγους εργασίας» χωρίς να ξεκαθαρίσει για ποιες ακριβώς περιπτώσεις.

Η κυβέρνηση του Τζουζέπε Κόντε έχει κλείσει πολλές επιχειρήσεις. Το βράδυ της Τετάρτης, όλα τα «μη-ουσιαστικά» καταστήματα λιανικής (με εξαίρεση μόνο τα super-market και τα φαρμακεία) διατάχθηκαν να κλείσουν. Το ίδιο και για καταστήματα όπως μπαρ, εστιατόρια και κομμωτήρια. Όμως, το μέτρο αυτό δεν έχει εφαρμοστεί για όλους τους χώρους εργασίας γενικά – ανεξαρτήτως μεγέθους.

Μερικοί εργάτες αρνούνται να θέσουν τους εαυτούς τους σε τέτοιον κίνδυνο. Την Πέμπτη, εργάτες στο εργοστάσιο της Fiat στο Pomigliano, κοντά στη Νάπολη, υπήρξαν οι πρώτοι που έγιναν πρωτοσέλιδο προβαίνοντας σε απεργία. Την επόμενη ημέρα, η FCA (το αποτέλεσμα της συγχώνευσης της Fiat με την Chrysler), ανακοίνωσε ότι θα κλείσει προσωρινά το εργοστάσιο, καθώς κι άλλα τρία εργοστάσιά της στη νότια Ιταλία, συγκεκριμένο αυτά στη Μέλφι, το Cassino και την Atessa.

Σ’ ένα άλλο εργοστάσιο της FCA στο Termoli της περιφέρειας Μολίζε, οι εργάτες κατέβηκαν σε απεργία μέχρι και τις 14 Μαρτίου. Το συνδικάτο τους διακήρυξε:

[Τ]α μεγάλα εργοστάσια αποτελούν χώρους που συγκεντρώνουν τους ανθρώπους, απ’ τα λεωφορεία ως τη γραμμή παραγωγής ως το κυλικείο. Αψηφά κάθε λογική: το κράτος κλείνει τα πάντα, ξεκινώντας απ’ τα σχολεία, και απαγορεύει την οποιαδήποτε μετακίνηση – στον βαθμό να επιβάλλει ποινικές κυρώσεις σε όσους αγνοούν τα σχετικά διατάγματα. Όμως, σ’ αντίθεση με την Κίνα, η ιταλική κυβέρνηση δεν έχει κλείσει τα εργοστάσια· αρκείται να λέει «μένουμε σπίτι» ακόμη και τη στιγμή που οι γραμμές συναρμολόγησεις συνεχίζουν να παράγουν θέτοντας σε κίνδυνο το προσωπικό και τις οικογένειές τους.

Όπως κι άλλοτε στην ιταλική ιστορία, οι εργάτες της διάσημης αυτοκινητοβιομηχανίας προσφέρουν ένα είδος παραδείγματος. Σήμερα το πρωί, 450 εργάτες της εταιρείας ενδυμάτων Corneliani προχώρησαν σε άγρια απεργία, εμμένοντας ότι «δεν υπάρχουν πολίτες Α και Β κατηγορίας· η υγεία αποτελεί το ίδιο πρόβλημα για όλους».

Η La Repubblica μετέδωσε περαιτέρω τις απεργίες στα χαλυβουργεία στο Τέρνι και στα ναυπηγεία της Μαργκέρα στη Βενετία· η Il Secolo XIX μετέδωσε μια απεργία στο λιμάνι της Γένοβας από λιμενεργάτες που διαμαρτύρονταν ότι δεν έχει γίνει καμία απολύμανση του εξοπλισμού τους. Πλάι σ’ αυτή τη διεκδίκηση, οι εργάτες διεκδικούν μια μερική ή μια ολική παύση λειτουργίας μέχρι να μετριαστεί η κρίση.

Ποιος πληρώνει;

Η απεργία όμως αποτελεί μόνο ένα κομμάτι της απάντησης – κυρίως επειδή, μέχρι πρόσφατα, τα ίδια τα συνδικάτα φοβούνταν ότι μια «υπέρμετρη» αντίδραση θα μπορούσε να ρίξει την Ιταλία σε ύφεση. Ο υπουργός οικονομικών Roberto Gualtieri (των κεντροαριστερών Δημοκρατικών) έχει υποσχεθεί ότι «κανένας δεν θα χάσει τη δουλειά του λόγω του κορωνοϊού», επιμένοντας επιπλέον ότι θα παρθούν μέτρα για τη διασφάλιση ότι οι ελεύθεροι επαγγελματίες θα λάβουν μια συνεχή πληρωμή.

Τέτοιες κινήσεις είναι επιθυμητές, αν και δεν αρκούν, όμως τα συνδικάτα αναφέρουν ότι έχουν πράγματι αρχίσει απολύσεις. Σημαντικότερα, η ανάγκη για μια παύση λειτουργίας για τον περιορισμό της μετάδοσης του κορωνοϊού απαιτεί να μην αφεθεί τους μεμονωμένους εργοδότες ν’ αποφασίσουν το εάν θ’ αναγκάσουν το προσωπικό τους να εργαστεί. Ο Francesco Bertoli, γραμματέας του συνδικάτου CGIL στη Μπρέσια, τόνισε ότι μερικές επιχειρήσεις που δουλεύουν με παραγγελίες δεν μπορούν ν’ ανταπεξέλθουν σε μια παύση λειτουργίας και χρειάζονται κι οι ίδιες βοήθεια.

Υπάρχουν επίσης σαφείς σημάδια κερδοσκοπίας – και όχι μόνο στην πώληση μασκών. Επιχειρήσεις όπως η εταιρεία διανομής φαγητού Deliveroo εκμεταλλεύονται την μείωση των πελατών στα εστιατόρια -και το γεγονός ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι κλείνονται σπίτι- ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι οι ίδιοι της οι εργάτες θέτονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο και μπορούν ακόμη και να βοηθήσουν στη διάδοση του κορωνοϊού. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες όπως οι ηλεκτρολόγοι κι οι υδραυλικοί αφέθηκαν ν’ αποφασίσουν ο καθένας για τον εαυτό τους αν θα συνεχίσουν να εργάζονται ή όχι.

Στις 3 Μαρτίου, ανακοινώθηκε ότι θα υπάρξει ένα επίδομα 500€ τον μήνα, για δύο μήνες, για όσους της partite IVA (οι ελεύθεροι επαγγελματίες) βρίσκονται στις περισσότερο πληγείσες «κόκκινες ζώνες» και δεν μπορούν να εργαστούν. Έχει επίσης ανακοινωθεί ότι θα δωθούν έως και 1.000€ τον μήνα για εργάτες που απολύθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης του κορωνοϊού. Άλλα μέτρα υπόσχονται την αναβολή της καταβολής πληρωμών λογαρασμιών και δόσεων των ενυπόθηκων δανείων – όμως, δυστυχώς, όχι και για την καταβολή των ενοικίων.

Αυτό που μένει να φανεί είναι εάν τα 3,3 δισ. ευρώ που τέθηκαν στην άκρη γι’ αυτές τις παροχές θ’ αναλογούν στο μέγεθος της κρίσης, η οποία αναμένεται να χτυπήσει σχεδόν ένα εκατομμύριο εργάτες. Υπάρχει επίσης το ακανθώδες πρόβλημα του εάν οι εργάτες θα πρέπει να «αναπληρώσουν» τον χρόνο που χάθηκε – ο Giorgio Gori, δήμαρχος του Μπέργκαμο (ένα απ’ τα επίκεντρα της έξαρσης) πρότεινε τη φετινή κατάργηση των διακοπών του Αυγούστου για τον λόγο αυτό.

Σε μια χώρα που έχει εδώ και καιρό εξαναγκαστεί απ’ τις Βρυξέλλες να περικόψει τις δημόσιες δαπάνες της (μολονότι έχει πρωτογενή πλεονάσματα εδώ και δύο δεκαετίες), επικρατεί ένας εκνευρισμός για την έλλειψη ευρωπαϊκής βοήθειας. Η La Stampa σημείωσε ότι το κονδύλι 7,5 δισ. ευρώ της ΕΕ για τις ερχόμενες εβδομάδες (τμήμα ενός πακέτου συνολικά 25 δισ. ευρώ) δεν θα κάνει κάτι παραπάνω απ’ το να επιτρέψει στις κυβερνήσεις να χρησιμοποιήσουν κονδύλια που ήδη διαθέτουν, ανεξαρτήτως του πόσο έχουν επηρεαστεί.

Έχοντας χτυπηθεί περισσότερο απ’ τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, οι Ιταλοί δείχνουν πραγματική δύναμη ψυχής, ενώ επίσης επωφελούνται από ένα σύστημα υγείας που αναγνωρίζει ότι το δικαίωμά σου στη θεραπεία δεν εξαρτάται απ’ την ικανότητά σου να πληρώσεις. Όμως, οι οικονομικές επιδράσεις της κρίσης είναι αληθινές – αναγκάζοντας τους εργάτες να διακινδυνεύσουν όταν λέγεται ακόμη και στους τουρίστες να απομακρυνθούν. Οι απεργίες επιμένουν ότι η κοινωνία, στο σύνολό της, πρέπει να σηκώσει το βάρος, κι όχι εκείνοι που περιμένουν άφραγκοι την κάθε επιταγή μισθοδοσίας.

Όπως το έθεσαν οι εργάτες της FCA στο Termoli:

Θα σταματήσουμε τις διαμαρτυρίες μόνο όταν η κυβέρνηση κι η εταιρεία αποφασίσουν να σταματήσουν τα πάντα και να μας πληρώνουν για όσο διαρκέσει η παύση λειτουργίας. Δεν έχουμε την οικονομική δυνατότητα να χάσουμε περισσότερα χρήματα για ένα αναπαλλοτρίωτο δικαίωμα – το να θέσουμε ως πρώτη μας προτεραιότητα τη συλλογική μας υγεία κι ασφάλεια.