Το παρακάτω απόσπασμα του Μαρξ προέρχεται από τις Θεωρίες για την Υπεραξία, τόμος Β, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, 1982, σελ. 134-135.

Ο Ρικάρντο θεωρεί τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής τον πιο επωφελή για την παραγωγή γενικά, τον πιο επωφελή για την παραγωγή του πλούτου και έχει δίκιο για την εποχή του. Θέλει την παραγωγή για την παραγωγή, και αυτό είναι σωστό. Αν ήθελε κανείς να ισχυριστεί, όπως το έχουν κάνει συναισθηματικοί αντίπαλοι του Ρικάρντο, ότι η παραγωγή σαν τέτοια δεν είναι ο σκοπός, τότε ξεχνάει ότι η παραγωγή για την παραγωγή δεν σημαίνει παρά την ανάπτυξη των ανθρώπινων παραγωγικών δυνάμεων, δηλαδή ανάπτυξη του πλούτου της ανθρώπινης φύσης σαν αυτοσκοπός. Αν, όπως κάνει ο Σισμοντί, αντιπαραθέσει κανείς στον σκοπό αυτό το καλό των ξεχωριστών ατόμων, τότε λένε ότι θα πρέπει να σταματήσει η ανάπτυξη του είδους, για να εξασφαλιστεί το καλό των ξεχωριστών ατόμων, ότι πχ δεν επιτρέπεται να διεξαχθεί πόλεμος, στον οποίο οπωσδήποτε χάνονται άτομα. (Ο Σισμοντί έχει δίκιο μονάχα έναντι των οικονομολόγων που συγκαλύπτουν, αρνούνται αυτή την αντίθεση.) Ότι αυτή η ανάπτυξη των ικανοτήτων του είδους άνθρωπος, παρόλο που γίνεται στην αρχή σε βάρος της πλειοψηφίας των ατομικών ανθρώπων κι ολόκληρων τάξεων ανθρώπων, τελικά σπάει τον ανταγωνισμό αυτό και συμπίπτει με την ανάπτυξη του ξεχωριστού ατόμου, ότι δηλαδή η ανώτερη ανάπτυξη της ατομικότητας εξαγοράζεται μόνο μ’ ένα ιστορικό προτσές, στο οποίο θυσιάζονται τα άτομα – να, αυτό είναι εκείνο που δεν έχουν κατανοήσει, χωρίς να γίνεται λόγος για τη στειρότητα τέτοιων εποικοδομητικών συλλογισμών, μια και τα πλεονεκτήματα του είδους στο βασίλειο των ανθρώπων, όπως και στο βασίλειο των ζώων και των φυτών, επιβάλλονται πάντα σε βάρος των πλεονεκτημάτων των ατόμων, επειδή αυτά τα πλεονεκτήματα του είδους συμπίπτουν με τα πλεονεκτήματα ειδικών ατόμων, που αποτελούν ταυτόχρονα τη δύναμη αυτών των προνομιούχων.

Η ευθύτητα του Ρικάρντο δεν ήταν λοιπόν μόνο επιστημονικά έντιμη, αλλά κι επιστημονικά επιβεβλημένη για την άποψή του. Γι’ αυτό όμως του είναι εντελώς αδιάφορο, αν η παραπέρα ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων σκοτώνει τη γαιοκτησία ή τους εργάτες. Του είναι επίσης ευπρόσδεκτο, αν αυτή η πρόοδος υποτιμάει το κεφάλαιο της βιομηχανικής αστικής τάξης. Αν η ανάπτυξη της παραγωγικής δύναμης της εργασίας υποτιμήσει στο μισό το υπάρχον πάγιο κεφάλαιο – και τι μ’ αυτό; λέει ο Ρικάρντο. Έχει διπλασιαστεί η παραγωγικότητα της ανθρώπινης εργασίας. Εδώ υπάρχει λοιπόν επιστημονική εντιμότητα. Αν η αντίληψη του Ρικάρντο ανταποκρίνεται συνολικά στα συμφέροντα της βιομηχανικής αστικής τάξης, αυτό γίνεται μόνο επειδή κι εφόσον τα συμφέροντά της συμπίπτουν με τα συμφέροντα της παραγωγής ή της παραγωγικής ανάπτυξης της ανθρώπινης εργασίας. Στις περιπτώσεις που έρχονται σε αντίθεση μ’ αυτά είναι το ίδιο αμείλικτος ενάντια στην αστική τάξη, όσο είναι κατά τ’ άλλα ενάντια στο προλεταριάτο και την αριστοκρατία.

Advertisement